مکانیزم دفاعی، راهکارهای ناخودآگاهی هستند که ذهن ما برای محافظت از خود در برابر احساسات دردناک، اضطراب، و تهدیدات روانی به کار میگیرد. این مکانیزمها مانند سپری عمل میکنند تا از ما در برابر آسیبهای روانی محافظت کنند. و این مکانیزم های دفاعی بدن ما هستند که تصمیم می گیرند در مواقع حساس از خود چه واکنشی نشان بدهند. در ادامه با انواع مکانیزم دفاعی آشنا می شویم.
چرا به مکانیزم دفاعی نیاز داریم؟
کاهش اضطراب: این مکانیزمها به ما کمک میکنند تا احساسات ناخوشایندی مانند ترس، شرم، گناه و خشم را کاهش دهیم.
حفظ عزت نفس: با تحریف واقعیت یا توجیه رفتارهای خود، سعی میکنیم تصویر مثبتی از خودمان داشته باشیم.
سازگاری با محیط: مکانیزمهای دفاعی به ما کمک میکنند تا با شرایط دشوار محیطی بهتر کنار بیاییم.
انواع مکانیزم دفاعی:
همان طور که گفته شد مکانیزم دفاعی بدن انواع مختلفی دارد که با توجه به شرایط هر فردی متفاوت است. و هر کدام نیاز به بررسی دارد. در اینجا انواع مکانیزم دفاعی با مثال توضیح داده شده است.
مکانیزم انکار (Denial):
فرد وجود یک مشکل یا واقعیت دردناک را نمیپذیرد. (مثال: فردی که بیماری جدی دارد، بیماری خود را انکار میکند.)
فرافکنی (Projection):
فرد ویژگیهای منفی خود را به دیگران نسبت میدهد. (مثال: فردی که حسادت میکند، دیگران را به حسادت متهم میکند.)
مکانیزم جایگزینی (Displacement):
فرد احساسات خود را به جای ارضا کردن در منبع اصلی، به شیوهای دیگر تخلیه میکند. (مثال: فردی که از رئیسش عصبانی است، عصبانیت خود را سر اعضای خانواده خالی میکند.)
عقلانیسازی (Rationalization) چیست؟
فرد با توجیهات منطقی، رفتارهای غیرمنطقی خود را توجیه میکند. (مثال: فردی که سیگار میکشد، میگوید که سیگار به او کمک میکند تا آرام شود.)
واپسروی (Regression) چیست؟
فرد به رفتارهای کودکانه یا مراحل قبلی رشد برمیگردد. (مثال: فردی که تحت فشار است، شروع به مکیدن انگشت شست میکند.)
ایدهآلسازی و تحقیر (Idealization and devaluation):
فرد دیگران را یا بیش از حد خوب یا بیش از حد بد میبیند. (مثال: فردی که عاشق میشود، همه ویژگیهای مثبت را به طرف مقابل نسبت میدهد.)
باطلسازی (Undoing):
فرد پس از انجام یک عمل ناخوشایند، برای کاهش احساس گناه، عمل دیگری انجام میدهد. (مثال: فردی که به کسی دروغ گفته است، هدیهای به او میدهد.)
سایر مکانیزمهای دفاعی:
تصعید (Sublimation): تبدیل انرژیهای ناخودآگاه به فعالیتهای اجتماعی قابل قبول. (مثال: فردی که خشمگین است، به ورزش میپردازد.)
درونفکنی (Introjection): درونی کردن ویژگیهای دیگران. (مثال: کودکی که ویژگیهای والدین خود را درونی میکند.)
همذاتپنداری (Identification): خود را شبیه به فرد دیگری کردن. (مثال: نوجوانی که خود را شبیه به یک بازیگر محبوب میکند.)
جداسازی (Isolation): جدا کردن احساسات از یک فکر یا تجربه. (مثال: جراحانی که احساسات خود را در حین عمل جراحی سرکوب میکنند.)
مشکلات روانی مکانیزم های دفاعی
مهم است بدانیم که استفاده از مکانیزم دفاعی تا حدودی طبیعی است و به ما کمک میکند تا با مشکلات زندگی کنار بیاییم. اما استفاده بیش از حد یا استفاده از مکانیزمهای ناکارآمد میتواند مشکلات روانی ایجاد کند.
اگر احساس میکنید که مکانیزم دفاعی شما مانع از عملکرد طبیعی شما در زندگی روزمره شده است، یا اگر احساس میکنید که این مکانیزمها باعث ایجاد مشکلات جدی در روابط شما شدهاند، بهتر است به یک روانشناس یا مشاور مراجعه کنید. مشاورین مجرب در کلینیک روانشناسی هدیه تبسم راد با بهترین جدیدترین متدهای درمانی روز برای خدمات رسانی و آموزش در کنار شما هستند.
تاثیر مکانیزم دفاعی در شخصیت
همان طور که گفته شد مکانیزم دفاعی بخشی از اقدامات بدن ما در مقابل احساساتی مانند ترس، اضطراب و سایر احساسات هستند. که قطعا در روابط ما مانند روابط والد فرزندی و یا روابط والدین با یکدیگر بی تاثیر نیست. حتی ممکن است در سبک فرزندپروری شما موثر باشد. پس شناخت مکانیزم دفاعی یکی از مهمترین عوامل در روانشناسی و خودشناسی می باشد.