اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD) یک اختلال روانی است که با ناپایداری شدید در احساسات، روابط بین فردی، خودانگاره و رفتارها مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً احساسات شدید و تغییرات خلقی ناگهانی را تجربه می‌کنند که می‌تواند به رفتارهای تکانشی، ترس از رهاشدگی و مشکلات در حفظ روابط پایدار منجر شود.
علائم اصلی اختلال شخصیت مرزی
ترس شدید از رها شدن : تلاش‌های شدید برای جلوگیری از طرد شدن، حتی اگر واقعی نباشد.
روابط ناپایدار و شدید : روابط نزدیک معمولاً به سرعت از ایده‌آل‌سازی به تنفر تغییر می‌کنند.
خودانگاره نامشخص : تغییرات مداوم در هویت و تصویر از خود.
رفتارهای تکانشی و خطرناک : مانند مصرف مواد، رانندگی بی‌احتیاط، خرج کردن افراطی، روابط جنسی پرخطر، یا خودآزاری.
خودآزاری یا افکار خودکشی : ممکن است فرد اقدام به خودزنی یا تهدید به خودکشی کند.
بی‌ثباتی احساسی شدید : نوسانات خلقی شدید که معمولاً چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد.
احساس پوچی مزمن : احساس مداوم تهی بودن یا بی‌ارزشی.
خشم شدید و نامتناسب : مشکل در کنترل خشم، عصبانیت شدید و گاه خشونت فیزیکی.
علائم تجزیه‌ای و پارانوئید موقتی : در شرایط استرس شدید ممکن است فرد واقعیت را به‌درستی درک نکند.
دلایل و عوامل خطر اختلال مرزی
ژنتیک – احتمال ارثی بودن این اختلال وجود دارد.
محیط و تربیت – تجربه‌ی سوءاستفاده‌ی عاطفی، جسمی یا رهاشدگی در کودکی.
عوامل مغزی – ناهنجاری‌هایی در عملکرد مناطق مرتبط با تنظیم احساسات مانند آمیگدالا و قشر پیش‌پیشانی.
اختلال شخصیت مرزی – آناهیتا راد
درمان اختلال شخصیت مرزی
برخلاف تصور عموم اختلال شخصیت مرزی را می توان درمان کرد. در اینجا به برخی از تکنیک های درمانی اختلال مرزی اشاره می کنیم:
روان‌درمانی (درمان اصلی)
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) – موثرترین روش، که به فرد مهارت‌هایی برای تنظیم احساسات، کنترل رفتارهای تکانشی و بهبود روابط می‌آموزد.
درمان شناختی-رفتاری (CBT) – کمک به تغییر الگوهای فکری منفی و رفتارهای مضر.
درمان طرحواره‌ای – کار بر روی الگوهای عمیق فکری که در کودکی شکل گرفته‌اند.
دارودرمانی (در برخی موارد)
داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب یا تثبیت‌کننده‌های خلقی ممکن است برای کاهش علائم تجویز شوند، اما جایگزین روان‌درمانی نیستند.
حمایت اجتماعی و خانوادگی
آموزش خانواده و نزدیکان برای درک بهتر این اختلال و نحوه‌ی برخورد صحیح با فرد مبتلا.
زندگی با اختلال شخصیت مرزی
افراد مبتلا به BPD ممکن است چالش‌های زیادی را در روابط و زندگی روزمره تجربه کنند، اما با دریافت درمان مناسب، حمایت اجتماعی و یادگیری مهارت‌های تنظیم احساسات، امکان بهبود و مدیریت این اختلال وجود دارد.
اختلال شخصیت مرزی – آناهیتا راد
چگونه با اختلال شخصیت مرزی کنار بیاییم؟
برای خودتان مرزهای سالم تعیین کنید:
افراد مبتلا به BPD ممکن است در تنظیم روابط دچار مشکل شوند، بنابراین تعیین مرزهای مشخص و پایبند ماندن به آن‌ها می‌تواند از سوءتفاهم‌ها و تنش‌ها جلوگیری کند.
مهارت‌های تنظیم هیجان را تمرین کنید:
یادگیری تکنیک‌هایی مانند تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness) مدیریت استرس و تمرین‌های تنفسی می‌تواند به کنترل احساسات شدید کمک کند.
از رفتارهای تکانشی دوری کنید:
وقتی احساسات شدید دارید، قبل از تصمیم‌گیری یک وقفه ایجاد کنید. نوشتن احساسات در دفتر، صحبت با یک دوست یا انجام فعالیت‌هایی مثل نقاشی یا ورزش می‌تواند جایگزین رفتارهای مخرب شود.
روابط خود را به‌صورت آگاهانه مدیریت کنید:
در لحظات حساس، قبل از واکنش نشان دادن، چند نفس عمیق بکشید و بررسی کنید که آیا احساسات شما تحت تأثیر ترس از رها شدن است یا خیر.
کمک حرفه‌ای بگیرید و به درمان متعهد باشید:
روان‌درمانی طولانی‌مدت و متعهد بودن به جلسات درمانی تأثیر زیادی در بهبود کیفیت زندگی دارد. به‌ویژه درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT) که به‌طور خاص برای BPD طراحی شده است.
با خودتان مهربان باشید:
احتمال دارد احساس پوچی یا بی‌ارزشی داشته باشید، اما به خاطر داشته باشید که BPD یک اختلال است و شما مقصر آن نیستید. خودمراقبتی، خواب کافی، تغذیه‌ی سالم و داشتن برنامه‌ی روزمره می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ارتباطات حمایتی داشته باشید:
برخی افراد مبتلا به BPD احساس تنهایی شدیدی را تجربه می‌کنند. ارتباط با دوستان نزدیک، گروه‌های حمایتی یا افراد قابل اعتماد می‌تواند در مدیریت احساسات و جلوگیری از انزوا مؤثر باشد.
چگونه با فردی که اختلال شخصیت مرزی دارد رفتار کنیم؟
اگر یکی از عزیزان شما به BPD مبتلاست، نکات زیر می‌تواند به برقراری یک رابطه سالم کمک کند:
شنونده‌ی همدل باشید: فرد مبتلا ممکن است احساسات شدیدی را تجربه کند. به جای قضاوت، سعی کنید احساسات او را درک کنید.
مرزهای مشخص تعیین کنید: لازم است در عین حمایت از فرد، برای جلوگیری از فرسودگی روانی خودتان هم حد و مرزهای سالمی داشته باشید.
اجتناب از واکنش‌های تند: به جای برخورد خشمگینانه، در شرایط تنش‌زا آرامش خود را حفظ کنید.
تشویق به درمان: حمایت از او در دریافت کمک حرفه‌ای می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد.
یادگیری در مورد BPD: شناخت بهتر این اختلال به شما کمک می‌کند که رفتارهای فرد را بهتر درک کنید و به شکل مناسب‌تری واکنش نشان دهید.
آیا افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌توانند بهبود پیدا کنند؟
بله! برخلاف تصور عمومی، BPD یک وضعیت “غیرقابل‌درمان” نیست. مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از افراد با درمان مستمر و تغییر سبک زندگی می‌توانند علائم خود را تا حد قابل‌توجهی کنترل کنند و زندگی بهتری داشته باشند. نکته‌ی کلیدی این است که فرد برای تغییر تلاش کند، حمایت کافی دریافت کند و صبور باشد، زیرا فرایند بهبودی زمان‌بر است.
